Xustificación

Xustificación do título. Interese académico, científico e profesional

O Máster Interuniversitario en Nanociencia e Nanotecnoloxía responde á necesidade de integrar nun corpo de coñecemento os avances que se están a producir no campo da nanociencia e das aplicacións tecnolóxicas dos nanosistemas.

Aínda que algúns conceptos asociados coa nanociencia e a nanotecnoloxía son obxecto de atención en materias de grao de grandes áreas como Ciencias e Ciencias da Saúde, non existe no Sistema Universitario de Galicia ningunha oferta con unha visión de conxunto do corpo de coñecemento da nanociencia nin dos procesos tecnolóxicos de produción, caracterización e aplicacións dos nanosistemas.

A nanociencia e a nanotecnoloxía céntranse no estudo e o emprego de materiais na nanoescala e atopan aplicación en todos os campos científicos. Os avances máis relevantes do século XX e os que se esperan no século XXI están directamente asociados a un mellor coñecemento dos procesos que teñen lugar na nanoescala e á posibilidade de modulalos e preparar novos materiais con propiedades e capacidades inalcanzables dunha maneira diferente. Con todo, o grao en que se desenvolvan a nanociencia e a nanotecnoloxía depende da formación dos novos profesionais. Como se destaca en análises recentes, existe unha clara necesidade de “alfabetizar” no sector asumindo o seu carácter trans-, inter- e multidisciplinar intrínseco.

A xustificación académica e científica do Máster en Nanociencia e Nanotecnoloxía radica na necesidade de formar especialistas en I+D+i nun ámbito emerxente altamente multidisciplinar. Aberto a graduados en titulacións científicas e técnicas moi diversas, o Máster proporciona os coñecementos complementarios necesarios para que os egresados póidanse integrar en grupos de traballo altamente competitivos dedicados á investigación, á formación continuada, e/ou a regulamentación en nanociencia e nanotecnoloxía.

As Universidades de Santiago de Compostela e Vigo contan cunha ampla oferta de mestrados impartidos tanto de maneira individual como interuniversitaria. Especificamente, a USC e a UVigo ofertan na actualidade 71 e 63 mestrados, respectivamente, repartidos entre as cinco grandes áreas de coñecemento.

No que se refire aos mestrados interuniversitarios cabe destacar a dilatada experiencia de ambas as universidades na organización de programas de formación conxuntos. Neste momento, ambas as dúas Universidades organizan en exclusiva os seguintes mestrados:

  1. Máster en Arqueoloxía e Ciencias dá Antigüidade.
  2. Máster en Operacións e Enxeñaría de Sistemas Aéreos non Tripulados.
  3. Máster en Xenómica e Xenética.

Ademais, ambas as dúas institucións organizan conxuntamente coa participación doutras universidades, os seguintes Mestrados Interuniversitarios:

  1. Máster en Acuicultura (xunto coa Universidade de A Coruña).
  2. Máster en Biodiversidade Terrestre: Caracterización, Conservación e Xestión (xunto coa Universidade de A Coruña).
  3. Máster en Bioloxía Mariña (xunto coa Universidade de A Coruña).
  4. Investigación Química e Química Industrial (xunto coa Universidade de A Coruña).
  5. Máster en Química Teórica e Modelización Computacional (xunto con outras 13 universidades españolas das comunidades de Madrid, Cataluña, Baleares, Cantabria, Estremadura, Asturias, Castela e León, País Vasco e Valencia).
  6. Máster en Neurociencia (xunto coa Universidade de A Coruña).
  7. Técnicas Estatísticas (xunto coa Universidade de A Coruña).
  8. Máster en Xeoinformática (xunto coa Universidade de A Coruña).
  9. Máster en Economía (xunto coa Universidade de A Coruña).
  10. Máster en Estudos Ingleses Avanzados e as súas Aplicacións (xunto coa Universidade de A Coruña).
  11. Máster en Investigación e Innovación en Didácticas Específicas para Educación Infantil e Primaria (xunto coa Universidade de A Coruña).
  12. Máster en Lingüística Aplicada (xunto coa Universidade de A Coruña).
  13. Matemática Industrial (xunto coas universidades de A Coruña, Carlos III de Madrid e Politécnica de Madrid).
  14. Máster en Xestión e Dirección Laboral (xunto coa Universidade de A Coruña).

Todos estes Mestrados contan xa cun número considerable de edicións, o que reflicte unha eficaz coordinación na oferta e a xestión interuniversitaria.

A información referida proba o elevado grao de madurez das universidades de Santiago de Compostela e Vigo para abordar, con garantías, o Máster Interuniversitario de Nanociencia e Nanotecnoloxía.

No Libro Branco do Programa de Converxencia Europea da ANECA para o Título de Grao en Química faise referencia aos nanomateriais entre os contidos teóricos mínimos de Ciencia de Materiais. De maneira similar, no Libro Branco do Programa de Converxencia Europea da ANECA para o Título de Grao en Enxeñería de Materiais indícase textualmente que “A Ciencia e Enxeñería dos Materiais engloba non soamente aos tradicionais materiais estruturais senón tamén aos materiais funcionais, nanomateriais e biomateriais. Esta nova disciplina é indispensable para potenciar a capacidade industrial, a innovación tecnolóxica e mellorar a calidade das nosas vidas”, e faise unha referencia aos nanomateriais entre as disciplinas emerxentes que contribuirán a dinamizar a Enxeñería de Materiais.

No que se refire a outras universidades españolas, a análise da oferta de formación permitiu identificar 8 mestrados con contidos parcialmente relacionados, localizados principalmente en Cataluña, Aragón e País Vasco:

  1. Máster en nanociencia y nanotecnología. Facultade de Física da Universitat de Barcelona.
  2. Máster en Nanociencia e Nanotecnología Avanzadas. Facultade de Ciencias, Universidade Autónoma de Barcelona.
  3. Master in Molecular Nanoscience and Nanotechnology. Universidade de Valencia, Universidade Autónoma de Madrid, Universidade de Alacante, Universidade de Valladolid, Universidade La Laguna, Universidade de Castela-A Mancha, Universidade Miguel Hernández de Elxe.
  4. Máster Universitario en Química e Biotecnoloxía. Universidade de A Rioxa.
  5. Máster Universitario en Nanociencia, Materiais e Procesos: Tecnoloxía Química de Fronteria. Universitat Rovira i Virgili.
  6. Master Degree in Nanostructured Materials for Nanotechnology Applications. Instituto Universitario de Investigación en Nanociencia de Aragón, Universidade de Aragón.
  7. Máster Universitario en Nanociencia. Universidade do País Vasco.
  8. Máster en Nanociencia e Nanotecnoloxía Molecular interuniversitario. Universidade de la Laguna

O Master en Nanociencia e Nanotecnoloxía exponse con obxectivos máis amplos e contidos máis transversais, polo que cabe esperar que atraia tamén a persoas formadas noutras Comunidades Autónomas e noutros países, particularmente en Portugal.

A nivel europeo, existen diversas iniciativas públicas e privadas de prestixio no ámbito da nanociencia e a nanotecnoloxía, entre as que cabe destacar as seguintes:

  1. European School on NanoScience and NanoTechnology, promovida pola European Physical Society.
  2. European Technology Platform on Nanomedicine (ETPN). Trátase dunha iniciativa liderada pola industria desde 2005 e creada en colaboración coa Comisión Europea.
  3. EuroNanoForum (Nanotechnology and advanced materials progress under Horizon2020 and beyond). É o maior congreso sobre nanotecnoloxía e materiais avanzados contemplados desde as perspectivas da ciencia, a innovación, e o mercado.
  4. O Goberno dos Estados Unidos promoveu a posta en marcha dunha iniciativa denominada National Nanotechnology Initiative NNI.

Descrición dos procedementos de consulta internos e externos

Fíxose unha procura exhaustiva na internet e en bases de datos (principalmente Web of Science) sobre os últimos avances en nanociencia e nanotecnoloxía tanto desde un punto de vista científico como de necesidades de educación. Tamén se consultaron as páxinas web das institucións públicas e privadas.

Ademais, consultáronse os obxectivos e a estrutura dos programas de Mestrado relacionados co que se propón que xa están implantados en España e os máis relevantes doutros países europeos.

Para a proposta e elaboración do plan de estudos consultouse directamente aos profesores da USC e UVigo que refiren unha traxectoria investigadora no ámbito do Mestrado, e que contan cunha ampla rede de contactos nacionais e internacionais en universidades e empresas relacionadas coa Nanociencia e a Nanotecnoloxía.

En marzo de 2018 creouse un primeiro grupo de traballo na USC, coordinado por Carmen Álvarez Lorenzo, coa participación de Manuel Arturo López Quintela, María José Alonso Fernández, Pablo do Piñeiro González da Figueira, Eduardo Fernández Megia, José Francisco Rivadulla, Fernando Domínguez Puente, Pablo Taboada Antelo, e Antonio García Loureiro, para facer unha análise da situación, necesidade do título e posible estrutura e contidos.

Seguíronse celebrando reunións periódicas ata a toma de posesión da nova Vicerreitora de Titulacións, María Vitoria Otero Espinar, que impulsou a colaboración con UVigo. Así, en xaneiro de 2019 o grupo de traballo amplíase coas incorporacións de Luís García Rio e Francisco Otero Espinar (USC) e de Juan Pablo Hervés Beloso, Isabel Pastoriza Santos, Juan Pou Saracho, Pío Manuel González Fernández, África González Fernández, Jorge Pérez Juste, Miguel Ángel Correa Duarte, Moisés Pérez Lorenzo, José Lorenzo Alonso Gómez, Verónica Salgueiriño Maceira, Félix Quintero Martínez, Mohamed Boutinguiza Larosi, Rafael Comesaña Piñeiro e Stefano Chiussi (UVigo).

O traballo de múltiples reunións tanto presenciais como por medios informáticos deu como resultado a presentación da Declaración de Intencións para Novas Propostas de Grao e Máster Universitario, así como para as Modificacións que se pretendan implantar no Curso 2020-21, en febreiro de 2019, no prazo establecido pola USC, á que se acompañou a Certificación de Aprobación pola Xunta de Facultade de Farmacia e o apoio dos Departamentos de Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica, de Química Orgánica, de Electrónica e Computación, e de Fisioloxía.

O Consello de Goberno da USC aprobou o 28 de Febreiro de 2019 a viabilidade da nova titulación de Máster en Nanociencia e Nanotecnoloxía. A Comisión Redactora aprobouse coa seguinte composición:
Pola USC: Carmen Álvarez Lorenzo (Presidenta), María José Alonso Fernández, Fernando Domínguez Puente, Antonio J. García Loureiro, Luís García Rio, Pablo Taboada Antelo, e María Rosende Queijo (Responsable da Unidade de Xestión de Centros e Departamentos).
Pola UVigo: Juan Pablo Hervés Beloso (Secretario), Miguel Ángel Correa Duarte, Stefano Chiussi, África González Fernández, Isabel Pastoriza Santos, Félix Quintero Martínez e Verónica Salgueiriño Maceira.

Esta Comisión estableceu contactos con empresas do sector e institucións estranxeiras para sondar interese e posibles colaboracións, e redactou a Memoria para a Solicitude de Verificación de títulos oficiais: Máster Interuniversitario en nanociencia e nanotecnoloxía. Tamén se ocupou de preparar a Memoria Xustificativa, a Memoria Económica do Máster e a Proposta inicial de adscrición das materias ás áreas de coñecemento, que se remitiron ao Servizo de Xestión da Oferta e Programación Académica da USC en maio de 2019. A Xunta de Facultade de Farmacia da USC aprobou a memoria do Máster o 30 de Julio de 2019.